Vitamin K là gì? Những thông tin có thể bạn chưa biết

Vitamin là các chất dinh dưỡng thiết yếu mà cơ thể không tự tổng hợp được. Chúng được cung cấp từ bên ngoài và có nhiều vai trò quan trọng. Bạn có thể từng nghe vitamin A bổ mắt, vitamin C chống oxy hóa hay vitamin D phòng ngừa còi xương. Tuy nhiên, nhiều người trong chúng ta chắc hẳn đã được nghe về vitamin K cùng vai trò thiết yếu đối với cơ thể. 

Vitamin K là gì?

Vitamin K là loại vitamin tan trong dầu cần thiết cho sự sinh tổng hợp một số yếu tố đông máu. Vào năm 1926, Dam phát hiện rằng khi gà ăn không đầy đủ nó bị bệnh tự chảy máu do hàm lượng prothrombin trong máu thấp. Đến năm 1936, Dam cùng cộng sự phát hiện ra rằng bệnh tự chảy máu ở gà sẽ giảm nhanh khi cho gà ăn rau xanh và đặt tên cho chất có tác dụng chống chảy máu đó là vitamin K. Về sau người ta phát hiện trong cá thối cũng có 1 yếu tố ngăn ngừa bệnh chảy máu ở gà. Vì vậy, có thể hiểu rằng vitamin K không phải là 1 chất riêng biệt.

Vitamin K phân lập từ cỏ linh lăng được đặt tên là vitamin K1. Điều chế vitamin K được phân lập từ cá thối là vitamin K2. Ngoài vitamin k1, k2 thì loại vitamin K3 là vitamin có khung cấu trúc giống K1 và K2 song không có nhóm thế ở vị trí cacbon số 3. Và bằng cách thay thế nhóm thế vào vị trí 1,4-menadion người ta đã tổng hợp được các vitamin K4, K5, K6…

Trong khi vitamin K1, K2 chứng tỏ được sự an toàn thì vitamin K3 lại tỏ ra độc tính. 

Các loại vitamin K trong cơ thể

Trong cơ thể con người có 2 loại vitamin K là vitamin K1 (Phytonadion hay Phylloquinon) và vitamin K2 (Menaquinon). Vitamin K3 không được khuyến khích bổ sung vào cơ thể vì khi dùng thường sinh ra các gốc tự do gây độc mặc dù hoạt tính không khác các loại vitamin K còn lại là bao. Vitamin K2 có cấu trúc giống với vitamin K1 nhưng khác nhau ở nhóm thế ở vị trí số 3 không phải là gốc phytyl mà là gốc có từ 2 đến 13 đơn vị isoprenyl.

Trong khi vitamin K1 chỉ  được cung cấp vào trong cơ thể thông qua nguồn thực phẩm thì vitamin K2 lại có thể được tạo ra ngay trong đường ruột bởi hệ vi khuẩn có ích.

Vai trò của vitamin k là gì đối với sức khỏe

Tên vitamin K bắt nguồn từ từ tiếng Đức “Koagulation Vitamin.” Một số dạng vitamin K hiện nay được sử dụng trên khắp thế giới làm thuốc. Vitamin K1 nói chung là dạng vitamin K được ưu tiên lựa chọn hơn. Bởi vì nó ít độc hơn, hoạt động nhanh, mạnh hơn trong một số điều kiện cụ thể.

Vitamin K phòng ngừa và điều trị chảy máu

Vitamin K đặc biệt là vitamin K1 là một thành phần quan trọng trong hệ thống enzym của gan. Sản phẩm tham gia tổng hợp ra các yếu tố như prothrombin (yếu tố II), các yếu tố VII, IX, X. Đây là các yếu tố quan trọng trong quá trình đông máu của cơ thể. Vitamin K giúp cải thiện các vấn đề về đông máu. Nó còn làm đảo ngược tác dụng của thuốc “ làm loãng máu” khi tiêm quá nhiều. 

Hiện nay vitamin K được sử dụng để phòng và điều trị các bệnh thiếu vitamin K. Nghĩa là phòng và điều trị một số bệnh chảy máu do thiếu prothrombin. Chỉ định điều trị chảy máu do một số loài rắn cắn mà nọc độc của nó có tác dụng phá hủy hoặc làm mất hoạt tính của prothrombin.

Khi thiếu vitamin K, thời gian đông máu sẽ diễn ra kéo dài, thậm chí không xác định được. Và sự chảy máu trong hoặc ngoài cơ thể sẽ xảy ra tự phát hoặc do chấn thương, phẫu thuật. Việc thiếu vitamin K cũng làm tăng khuynh hướng biểu hiện chảy máu. Chẳng hạn như bầm máu, chảy máu cam, chảy máu đường tiêu hóa, có khi là chảy máu não.

Bảo vệ tim mạch, hỗ trợ phòng ngừa ung thư

Một số nghiên cứu cho thấy việc sử dụng vitamin K2 giúp giảm nguy cơ ung thư, ung thư đại tràng, ung thư tuyến tiền liệt. Ngoài ra, vitamin K2 còn giúp làm giảm nguy cơ tử vong do mắc ung thư vú.

Vitamin K2 được sử dụng hỗ trợ phòng ngừa xơ hóa động mạch ở người cao tuổi. Nguyên nhân vì vitamin K2 tham gia vào quá trình hình thành MGP (đây là một trong những loại protein có khả năng ức chế sự canxi hóa các thành mạch). Vitamin K2 giúp cho tế bào cơ trơn được khỏe và giữ được sự mềm dẻo vốn có ban đầu. 

Cải thiện tình trạng kháng insulin trong cơ thể

Insulin có tác dụng làm giảm lượng đường huyết của cơ thể thông qua việc tăng tạo glycogen. Khi lượng đường trong cơ thể tăng cao làm tụy tăng cường tiết insulin. Việc duy trì mức insulin cao dẫn đến tình trạng kháng insulin. Ngoài ra, nó còn làm giảm hiệu quả của nó và khiến đường máu cao. Việc tăng cường vitamin K làm giảm sự tiến triển của hiện tượng kháng insulin. Và tác dụng này đã được chứng minh thông qua một nghiên cứu công bố trên tạp chí Diabetes Care cho thấy 36 tháng bổ sung giúp giảm sự tiến triển của kháng insulin ở nam giới lớn tuổi.

Vitamin K2 cải thiện xương khớp

Vitamin K2 (menaquinone) để trị loãng xương như cải thiện sự chắc chắn, dẻo dai của xương. Ngoài ra, nó còn giúp làm giảm nguy cơ gãy xương ở hầu hết phụ nữ lớn tuổi có xương yếu. Uống vitamin K1 cũng ngăn ngừa gãy xương ở phụ nữ lớn tuổi. Xong một vài báo cáo chỉ ra rằng vitamin K1 không cải thiện đáng kể tình trạng xương ở nam giới lớn tuổi. Và dường như vitamin K1 cũng hỗ trợ cải thiện tình trạng xương rất chậm ở phụ nữ chưa qua thời kỳ mãn kinh và người mắc bệnh Crohn.

Vitamin K và vitamin D3 thường được bổ sung vào chế phẩm canxi để tăng sự hấp thu canxi.

Tăng cường chức năng não bằng vitamin K

Vitamin K tham gia vào quá trình trao đổi chất của sphingolipid. Đây là một loại hợp chất được tìm thấy trong màng tế bào não giúp kiểm soát hành vi vận động và nhận thức. Từ đó, nó hỗ trợ chức năng não khỏe mạnh.

Nó cũng có đặc tính chống viêm và giúp bảo vệ não chống lại stress oxy hóa do tác hại của các gốc tự do. Căng thẳng oxy hóa có thể làm hỏng tế bào của bạn. Ngoài ra, nó có thể dẫn đến sự phát triển của các bệnh như bệnh Alzheimer và bệnh Parkinson.

Những đối tượng cần bổ sung vitamin K

Vitamin K là một loại vitamin thiết yếu được sử dụng cho nhiều đối tượng rộng rãi hiện nay.

+ Những người thiếu hụt vitamin K gây nên các bệnh liên quan đến vấn đề đông máu. 

+ Trẻ em.

+ Phụ nữ có thai.

+ Những người mắc bệnh về tim mạch, ung thư, ung thư vú, ung thư đại tràng, ung thư tuyến tiền liệt.

+ Người loãng xương, xương dễ gãy. Với khả năng hoạt hóa hormone osteocalcin có tác dụng như một chất keo gắn canxi vào trong xương. Ngoài ra, vitamin K cải thiện mật độ xương ở các đối tượng loãng xương và xương dễ gãy.

+ Vitamin K được sử dụng dự phòng cho một vài đối tượng phẫu thuật để phòng chảy máu sau phẫu thuật. Ngoài ra, nó còn giúp dự phòng giảm prothrombin máu do dùng thuốc. Đặc biệt là thuốc chống đông máu.

Bổ sung vitamin K cho trẻ nhỏ

Bổ sung vitamin K cho trẻ nhỏ, trẻ trong độ tuổi tăng trưởng chiều cao giúp xương chắc khỏe và phòng ngừa nguy cơ loãng xương khi về già. Một nghiên cứu được đăng trên tạp chí dinh dưỡng của Anh tiến hành theo dõi 310 trẻ nhỏ ở độ tuổi 11 và tiến hành đo tỷ lệ khoáng trong xương của trẻ em họ nhận thấy rằng: Khi thiếu hụt vitamin K thì canxi không thể tham gia chuyển hóa tạo xương. Khi nhóm nghiên cứu tiến hành bổ sung thêm vitamin K thì 90% số trẻ đã có tỷ lệ khoáng trong xương tăng đáng kể. 

Có nhiều khuyến cáo đưa ra hàm lượng vitamin K cần thiết cho trẻ em. Dưới đây là lượng vitamin K cần bổ sung theo từng độ tuổi cho trẻ:

Các giai đoạn chuyển biến quan trọng như thai nhi lúc mới hình thành, trẻ mới sinh, độ tuổi dậy thì sự phát triển xương đôi khi không theo kịp sự phát triển của cơ thể trẻ. Vì vậy sự giảm hàm lượng vitamin K cần thiết sẽ làm tăng nguy cơ thiếu xương, xương chân tay ngắn, chậm phát triển chiều cao và loãng xương về già.

Nó cũng được sử dụng để ngăn ngừa các vấn đề liên quan đến tình trạng máu khó đông ở trẻ sơ sinh không có đủ vitamin K. Chẳng hạn như các chứng xuất huyết màng não. 

Bổ sung vitamin k cho bà bầu

Theo khuyến cáo, phụ nữ có thai cần bổ sung 150 mcg vitamin K mỗi ngày để đảm bảo tối thiểu nhu cầu cần thiết. Khi mang thai, lượng máu trong cơ thể tăng cao và tăng khoảng 50% vào giai đoạn 3 tháng cuối thai kỳ. Đồng thời nhu cầu về các khoáng chất như sắt, canxi.. tăng cao. 

Nếu vitamin K không được cung cấp đủ gây nên nguy cơ về tình trạng chảy máu khó cầm. Đặc biệt là giai đoạn sinh, nếu máu chảy ra ồ ạt sẽ gây băng huyết. Đồng thời không có vitamin K hỗ trợ, canxi từ máu khó thấm vào được xương. Vì vậy cho dù có bổ sung canxi hằng ngày nhưng chức năng xương khớp vẫn sẽ ngày một yếu đi trong khi trọng lượng của thai thì ngày một tăng.

Thai nhi nhận vitamin K từ mẹ bởi máu vận chuyển qua nhau thai. Khi nhu cầu vitamin K cho mẹ bầu không được đảm bảo thì thai nhi sẽ có thể gặp nguy hiểm. Chẳng hạn như tình trạng xuất huyết màng não, độ dài chân tay ngắn, dị dạng xương và chứng máu khó đông.

Vitamin K cho người lớn 

Với người từ từ 19 tuổi trở lên, nhu cầu vitamin k khuyến cáo cho nam giới là 120 mcg/ ngày và 90 mcg/ngày đối với nữ. Bổ sung vitamin K ngăn xừa tình trạng loãng xương, phòng và điều trị các chứng bệnh liên quan đến vấn đề đông máu. Đồng thời hỗ trợ phòng ngừa ung thư và các bệnh tim mạch như xơ cứng mạch…

Vitamin K có ở đâu?

Trong thực tế có nhiều loại thực phẩm chứa nhiều vitamin K và hàm lượng vitamin K ở mỗi loại thực phẩm là khác nhau. Dưới đây là một vài thực phẩm cung cấp vitamin K là gì phổ biến trong bữa ăn hằng ngày.

Vitamin K1 chủ yếu được tìm thấy trong rau. Trong khi vitamin K2 được tìm thấy trong các sản phẩm sữa lên men. Ngoài ra, vitamin k2 cũng được sản xuất trong đường ruột chúng ta bởi hệ vi khuẩn có ích. Cách tốt nhất để bổ sung cả vitamin K1 và vitamin K2 là ăn nhiều loại thực phẩm toàn phần vitamin K, bao gồm cả thực phẩm thực vật xanh nhưng cũng như các sản phẩm sữa tươi sống, lên men (như sữa chua hoặc pho mát sống), cá và trứng cung cấp vitamin K2. Xem thêm: Vitamin D3 K2

Trên đây là những thông tin hữu ích về vitamin K là gì mà bạn có thể tham khảo. Để bổ sung vitamin K cho cơ thể cần bổ sung đúng đủ vitamin K theo nhu cầu. Ngoài ra, hãy lựa chọn sản phẩm sao cho phù hợp nhất.